MARTWE DUSZE

Martwe dusze (1842), powieść N. Gogola (część 1 powstała w latach 1836-1841, nad część 2 pracował Gogol w latach 1840-1852, zniszczył ją 10 dni przed śmiercią), która wyrosła z satyryczno -moralizatorskiej tradycji oświeceniowej (A.R. Lesage, H. Fielding), a groteskowy zamysł jej tematu podsunął Gogolowi A. Puszkin. Składa się z serii epizodów połączonych postacią obrotnego krętacza, prezentuje galerię oryginalnych typów - kłamców, skąpców, marnotrawców - reprezentantów ziemiaństwa, wypełniona jest groteskowymi opisami życia prowincji, między które wplata Gogol dygresje naznaczone przeświadczeniem o wspaniałym przeznaczeniu Rosji. Główny bohater, Cziczikow, pragnie wydobyć się z nędzy, by się wzbogacić wymyśla prosty sposób: w pańszczyźnianej Rosji do właściciela ziemskiego należały dusze chłopów, także tych, którzy już poumierali. Cziczikow postanawia zdobyć `martwe` dusze, by na tej podstawie uchodzić za bogacza i właściciela ziemskiego, a tym samym wzbudzać zaufanie pożyczających pieniądze bankierów. Wydanie powieści w 1842 (po wielu trudach, których użyto, by zmylić cenzurę) wywołało liczne polemiki (W. Bielinski, K. Aksakow).